Erven en nalaten
Bijna iedereen krijgt vroeg of laat te maken met een erfenis. Een testament regelt waar een erfgenaam wel of geen recht op heeft. Zonder testament geldt het wettelijk erfrecht. Is de erfgenaam het eens met het testament of de erfenis, dan hoeft hij niets te doen en wordt men “automatisch” erfgenaam. Wat echter te doen als er schulden zijn of de andere erfgenamen niet meewerken of een erfgenaam weet niet precies wat de erfenis nu precies omvat? Moet men dan de erfenis aanvaarden of verwerpen?
Erfenis aanvaarden of verwerpen
Als onbekend is of de erfenis een positief vermogen heeft of een negatief saldo kent (schulden!), dan kan men de erfenis beter niet zondermeer aanvaarden. Men moet dan ook niets doen dat kan duiden op een aanvaarding van de erfenis, zoals een deel van de nalatenschap alvast verdelen, verkopen of geld van de rekening uit de nalatenschap opmaken. Dergelijke handelingen kunnen namelijk worden gezien als een aanvaarding van de erfenis. Dat kan tot problemen leiden als blijkt dat de schulden hoger zijn dan de waarde van de goederen van de erflater: de erfgenaam is dan aansprakelijk voor schulden waarvan men niet wist! Zorg daarom zo snel mogelijk dat u weet of er een testament is, wat het inhoud en wat er aan bezittingen is en, vooral, welke schulden er zijn. U heeft drie maanden de tijd voordat u moet beslissen of u de erfenis echt wilt aanvaarden of verwerpen.
Beneficiair aanvaarden
Bij twijfel kan men als erfgenaam de nalatenschap beneficiair aanvaarden door een daartoe sterkkende verklaring af te leggen bij de rechtbank. Dit moet gebeuren bij de rechtbank van de woonplaats van de overledene. Daar is een formulier te verkrijgen dat u kunt invullen. Voordat men de erfenis definitief aanvaard, moet er eerst een boedelbeschrijving worden gemaakt. Zolang de erfenis niet definitief is aanvaard, kunnen schuldeisers niets op de erfgenaam verhalen.
Is drie maanden in uw geval te kort?
De kantonrechter kan een erfgenaam op diens verzoek toestemming geven voor nog eens drie maanden extra bedenktijd. Vraagt men geen toestemming of krijgt men geen toestemming van de kantonrechter, dan moet tijdig een keuze worden gemaakt. Bij een minderjarige erfgenaam wordt de erfenis altijd beneficiair afgehandeld.
Aanvaarden erfenis
Accepteert men een erfenis zonder boedelbeschrijving, dan heet dat een zuivere aanvaarding. Daardoor worden erfgenamen (mede)eigenaar van de goederen, vorderingen en de schulden van de overledene. Zij moeten dan ook de erfenis afwikkelen: zijn er meerdere erfgenamen dan moeten zij de erfenis in principe gezamenlijk afwikkelen. Schulden moeten worden voldaan, overeenkomsten moeten worden opgezegd zoals de huur van de woning en eventuele vermogensbestanddelen te gelde worden gemaakt, als deze niet verdeeld kunnen worden.
Voldoet men niet de schulden vanuit de nalatenschap, dan kunnen schuldeisers de erfgenamen aanspreken en kan men verplicht worden de schulden uit eigen geld te betalen! Ook moeten erfgenamen spoedig een verklaring van erfrecht regelen om bijv. bij een bank een bankrekening te kunnen inzien of te kunnen gebruiken en de begrafenisverzekering van de overledene te kunnen aanspreken voor de begrafeniskosten
In bijzondere omstandigheden kan een beneficiaire aanvaarding met terugwerkende kracht worden toegewezen door een kantonrechter. Als erfgenaam is het niet verstandig hierop te gokken. Doorgaans kan dat namelijk alleen als u aannemelijk maakt dat u niet op de hoogte kon zijn van een schuld.
Verwerpen nalatenschap
Als blijkt dat de erfenis meer schulden heeft dan er aan positief vermogen is, kan de nalatenschap worden verworpen: denk daarbij ook aan uw kinderen want die krijgen uw deel als u de erfenis verwerpt en dus moet voor hen ook de verwerping van de erfenis geregeld worden. Na verwerping kunnen de erfgenamen niet worden aangesproken voor de schulden van de overledene.
Zo’n verwerping regelt u via een verklaring bij de rechtbank. Verwerpt men de erfenis, dan krijgt men niets van de nalatenschap, ook niet als achteraf blijkt dat er genoeg te verdelen valt: eens verworpen, blijft verworpen. De andere erfgenamen krijgen dan het verworpen deel erbij (als zij niet verwerpen) of uw deel gaat over op de kinderen, als die er zijn.
Legitieme portie
Kinderen hebben altijd recht op een legitieme portie, ook als zij “onterfd” zijn. Daarbij kan men ook denken aan de situatie dat de langstlevende ouder gaat hertrouwen of gaat samenleven en daarbij de nieuwe partner als erfgenaam aanwijst. Veel mensen denken vaak nog dat zij bij onterving nergens recht meer op hebben maar dat is niet juist.
Wie zijn erfgenamen?
De wet kent als erfgenamen:
1. de echtgenoot, geregistreerd partner, kinderen van de overledene
2. de ouders, broers en zussen van de overledene
3. de grootouders van de overledene
4. de overgrootouders van de overledene
De erfgenamen uit groep 2, 3 of 4 komen pas aan de beurt als er niemand uit de vorige groep aanwezig is. Is er geen erfgenaam aanwezig, dan krijgt de Nederlandse staat de erfenis. De erfgenamen erven in beginsel een gelijk deel. Alleen de partner/ echtgenoot van de overledene krijgt een groter deel en de ouders krijgen tenminste een kwart van de erfenis van hun kind, als zij erfgenaam zijn.
Samen de erfenis verdelen…
De erfgenamen moet gezamenlijk de boedel verdelen, waaronder inboedel, auto, woning, bankrekeningen, verzekeringspolissen, aandelen en wat er verder nog mocht zijn. Desnoods kan de hulp van de kantonrechter worden ingeroepen als het onderling niet lukt.
Juridisch advies over erfenissen komt vaak pas aan de orde als de erfgenamen er samen niet uitkomen of zij het niet eens zijn met de afwikkeling van de nalatenschap door de testamentair exequteur. Deze regelt alles zonder dat de erfgenamen erbij hoeven te worden betrokken, zodat geen overleg hoeft plaats te vinden over de verdeling van de inboedel of verschil van mening over de waarde van de goederen die verdeeld zijn. Soms is het inschakelen van een taxateur genoeg maar vaak ook niet, helaas.
Tot de afwikkeling van de erfenis hoort ook het afwikkelen van fiscale gevolgen zoals het terugbetalen van toeslagen die de overledene nog na zijn/ haar overlijden heeft ontvangen, de aangifte inkomstenbelasting tot het moment van het overlijden maar vooral ook de betaling van de erfbelasting (voorheen successierecht genoemd) over het erfdeel dat men verkrijgt.
Overlijden partner
De wet bepaalt dat de langstlevende (stief)ouder/partner automatisch alle bezittingen (en schulden) van de overledene verkrijgt, de zogenaamde wettelijke verdeling. Kinderen krijgen alleen een vordering op de langstlevende ter grootte van hun erfdeel. Na het overlijden van de langstlevende ouder wordt deze vordering opeisbaar. Als er dan nog iets van de erfenis over is: de langstlevende mag namelijk het geld gewoon uitgeven c.q. opmaken. Juridisch advies is dan al snel gewenst!
Vaak hebben kinderen er grote moeite mee als een ouder hertrouwt omdat een stiefouder eventueel “hun geld” kan erven als de langstlevende ouder komt te overlijden. Een kind kan dan proberen een wilsrecht uit te oefenen: de eigendom van hun (niet-opeisbare) erfenis ontvangen zij dan maar belast met een recht van vruchtgebruik voor de stiefouder.
Verdeling lukt niet
Komt u er samen met de andere erfgenamen niet uit, dan kan men beter juridisch advies inwinnen om te voorkomen dat de verhoudingen (nog verder) verslechteren. Mochten de erfgenamen er onderling niet uitkomen, dan kan de kantonrechter een verdeling vaststellen.
Dat zal vooral aan de orde zijn als de nalatenschap enige waarde vertegenwoordigen. Men kan bijvoorbeeld vragen om een goed toebedeeld te krijgen onder de verplichting de andere erfgenamen een deel van de waarde te vergoeden. Ook kan een erfgenaam verzoeken dat iedereen een gelijk aandeel krijgt, bijv. van een bedrag dat op een rekening staat. Als het niet anders kan, kan de kantonrechter bepalen dat de goederen verkocht moeten worden en de opbrengst moet worden gedeeld.
Vragen over erfenis?
Heeft u vragen die iets te maken hebben met een erfenis, verdeling van de inboedel, beheer door executeur, vraag ons vrijblijvend om juridisch advies! Mr. Sarita Bauer weet het nodige van het erfrecht. Ons kantoor werkt op het gebied van erfrecht vaak samen met een gespecialiseerde erfrechtadvocaat. Goed juridisch advies hoeft niet duur te zijn: een particulier kan vaak een advocaat krijgen op basis van gefinancierde rechtsbijstand en anders is een prijsafspraak bespreekbaar, afhankelijk van uw financiële situatie.
